سهم‌خواهی با حفاری غیرمجاز+عکس

بسیاری از مردم تصور می‌کنند سهم آن‌ها از میراث‌ملی حفاری‌غیرمجاز از محوطه‌ها و تپه‌های باستانی است. چیرگی این فرهنگ غلط در اذهان این باور تا جایی پیش رفته که برخی با شعار دستیابی به آثار تاریخی حق ماست به غارت محوطه‌ها، تپه‌ها و امامزاده‌های تاریخی پرداخته‌اند.






خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ بسیاری از مردم با این تفکر که "سهم‌خواهی آتاریخی حق آن‌هاست" شخصی یا به‌صورت تیمی سازماندهی شده روند کاوش‌ و دستیابی غیرمجاز به‌ آثار تاریخی را سرعت بخشیده‌اند. این‌درحالی است که نبود فرهنگ‌سازی، شرایط مناسب اقتصادی و گسترش فرهنگ غلط حاکم بر جامعه حکم نابودی کامل میراث غنی ایران را فراهم کرده است.

هرچند که در این میان کارشناسان نظرات مختلفی را مطرح می‌کنند اما آنچه مسلم است، ریشه‌یابی نکردن تخریب‌‌های فرهنگی، شدت قاچاق اشیاء و گسترش انواع وندالیسم صرفا به‌دلیل منافع سودجویانه و در مواقعی سهوی و ابلهانه نه‌تنها هویت و ارزش‌های فرهنگی را در باتلاق فرو می‌برد بلکه تمامی ارزش‌های زنجیروار جامعه را تهدید می‌کند.

«علی هژبری» باستان‌شناس و کارشناس اداره‌کل موزه‌های کشور به ضعف بنیان‌های فرهنگی و اقتصادی مردم اشاره می‌کند. به‌گفته‌وی، تا پیش از انقلاب با وجود قانون حفاری تجاری روند قاچاق اشیاء تاریخی به‌شدتی که امروزه مشاهده می‌شود وجود نداشت. درحال‌حاضر بسیاری از مردم با داشتن دستگاه‌های فلزیاب سعی دارند به گنجینه‌های تاریخی دسترسی پیدا کنند.

هژبری با بررسی‌هایی که سال 88 در جاجرم خراسان شمالی داشته به ازبین رفتن امامزاده‌های این شهرستان اشاره می‌کند که مردم به قصد دستیابی به گنج‌های پیش از اسلام، دست به تخریب تمامی امامزاده‌ها زده بودند.

نمونه حفاری غیرمجاز در شوش

کارشناسان معتقدند اتفاقات و قاچاق اشیاء تاریخی تنها مختص قشر خاصی و افراد معدودی نیست بلکه به‌جرات می‌توان گفت، طبقات اجتماعی مختلف هم‌اکنون با این معضل درگیر هستند.

هژبری تخریب‌ و قاچاق اشیاء تاریخی را به 2 شکل مطرح می‌کند. افرادی که کاملا تعمدی و سودجویانه به حفاری غیرمجاز می‌پردازند و افرادی که به‌صورت کاملا سهوی و ابلهانه به تخریب تپه‌ها و مهمترین محوطه‌های باستانی دامن می‌زنند. چنانچه تخریب‌ها و کاوش‌های عمدی سودجویانه از کوزه ساده و شی قابل فروش گرفته تا تخریب تپه‌های حاصلخیز باستانی و کاربری خاک این تپه‌ها به‌عنوان کود زمین‌های کشاورزی. این‌درحالی است که بسیاری از این محوطه‌ها تخریب ناآگاهانه تخریب می‌شود و تنها ‌دلیل آن گسترش اراضی کشاورزی است.

با این‌حال «میلاد وندایی»، باستان‌شناس همچنان می‌گوید که مهمترین عامل قاچاق‌اشیا نداشتن آگاهی و نبود فرهنگسازی است. به‌طوری‌که هنوز رشته باستان‌شناسی در میان مردم جا نیفتاده و بسیاری از مردم آن را به‌عنوان علم نمی‌شناسند.

وی که تاکید دارد فرهنگسازی از شخص بوجود نمی‌آید بلکه از طریق سیستم ایجاد می‌شود به علاقه فطری و غریزی انسان به اشیا تاریخی تاکید می‌کند و می‌افزاید: «علاقه وافر به داشتن اشیاء تاریخی در میان مردم و حتی افرادی که تحصیلات آکادمیک دارند در اغلب موارد آن‌ها را وادار به جمع‌آوری آثار تاریخی می‌کند.»

نمونه‌ای از حفاری غیرمجاز و گسترش زمین‌های کشاورزی به داخل محوطه باستانی

این باستان‌شناس نیز به شهرستان سرورستان اشاره می‌کند که از فرط حفاری غیرمجاز انگار شهاب سنگ در آن منطقه فرود آمده است.

از سوی دیگر هژبری پیدایش علم باستان‌شناسی را مربوط به شکل گیری عتیقه‌یابی و عتیقه‌فروشی می‌داند. چنانچه میل عتیقه‌یابی رفته ‌رفته تبدیل به نظام علمی شده و البته اتفاقات مخربی که در این حوزه رخ می‌دهد بیانگر آنست که روند اصلی این سیر در ایران طی نشده است.

درحال‌حاضر باتوجه به گسیختگی فرهنگی بوجود آمده و بیگانگی مردم با آثار تاریخی سهم مردم از میراث کندن، بردن، فروختن تمدن ایرانی به‌بهایی ناچیز شده است. کارشناسان معتقدند تا زیرساخت‌های فرهنگی و اقتصادی مردم مرتفع نشود تاراج میراث‌ ادامه دارد.